Στο Tangulbei της Κένυας, τα παιδιά αντί να το σκάνε από το σχολείο, το σκάνε για το σχολείο. Ακούγεται παράδοξο, αλλά αν είσαι κορίτσι, σπάνια θα ολοκληρώσεις το δημοτικό. Μόλις γίνεις δεκατριών, θα υποστείς ακρωτηριασμό των εξωτερικών γεννητικών σου οργάνων ώστε αμέσως μετά να παντρευτείς κάποιον που δεν επιλέγεις. Τα κορίτσια όμως έχουν άλλη γνώμη. Αντιστέκονται, απορρίπτουν την πρακτική και επιλέγουν να μην εγκαταλείψουν ούτε το σχολείο, ούτε τα όνειρα τους.
“Έτρεξα για να σωθώ”
Η Cherop και η Chepusi είναι μόλις δεκατριών, φίλες και γειτόνισσες. Το έσκασαν από τα σπίτια τους επειδή πλησίαζε η ώρα για την παραδοσιακή τελετή. Έφτασαν το ίδιο πρωί με την εθελοντική μας ομάδα στον ειδικό ξενώνα της ActionAid που λειτουργεί στο δημοτικό σχολείο του Churο.
“Αν κάνεις κλειτοριδεκτομή θα παντρευτείς και θα σε δέρνουν”
Το έθιμο χάνεται στα βάθη του χρόνου και δεν συνδέεται με καμία θρησκεία. Η βαθιά ριζωμένη αυτή πεποίθηση είναι ένας ακόμα τρόπος ελέγχου της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγικής δύναμης της γυναίκας και έχει διττή αξία. Πρακτική και συμβολική. Το κορίτσι που δεν έχει υποστεί κλειτοριδεκτομή θεωρείται «βρώμικο» και ανίκανο να γίνει μητέρα και σύζυγος. Έχει πάνω της κάτι «αντρικό» που πρέπει να κοπεί.
“Τη στιγμή που η κλειτοριδοκτόμος τελείωσε το κόψιμο, κατέρρευσα”
Η Chepon μένει αρκετούς μήνες στον ξενώνα. Δεν ήθελε να παντρευτεί νωρίς και επέλεξε να φύγει, αλλά όχι πριν τον ακρωτηριασμό. Σύμφωνα με το αρχαίο έθιμο, το ίδιο λεπίδι θα χρησιμοποιηθεί σε όλες. Χωρίς αναισθητικό, χωρίς παυσίπονα. Τα κορίτσια προετοιμάζονται από μικρά για να μη δειλιάσουν μπροστά στο χωριό. Πρέπει να αντέξουν τον πόνο χωρίς ίχνος φόβου, αλλιώς θα ατιμαστούν και εκείνες και η οικογένεια. Από αιμορραγία, από σοκ, από HIV και άλλες ασθένειες, από επιπλοκές στη γέννα ή άλλα γυναικολογικά και ψυχολογικά προβλήματα χιλιάδες γυναίκες κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας της πρακτικής. Συμβαίνει στις φτωχές χώρες και στις πλούσιες. Σε κάποιες τιμωρείται, όπως στην Κένυα, σε άλλες πάλι όχι.
Μετά τον ακρωτηριασμό, τα πόδια των κοριτσιών δένονται σφιχτά με ένα σκοινί για να μην ανοίγουν. Περπατούν έτσι δεμένες μέχρι το καταφύγιο στο δάσος όπου μένουν για 3-4 εβδομάδες. Δεν λύνουν το σκοινί μέχρι να τους το επιτρέψει η μαία-κλειτοριδοκτόμος. Αμέσως μετά την ανάρρωση, έρχεται ο γάμος, με κάποιον συχνά μεγαλύτερό τους που δεν επιλέγουν οι ίδιες.
Όσες δεν έχουν περάσει τη διαδικασία στιγματίζονται, περιθωριοποιούνται, δεν συμμετέχουν στις εκδηλώσεις της κοινότητας και δεν θεωρούνται άξιες και ικανές για γάμο. Αν αρνηθείς να ακολουθήσεις την πεπατημένη, οι χωρικοί είναι εκεί.
“Αντιστέκεται; Θέλεις βοήθεια;”
Η Chemoyo ζήτησε η ίδια να περάσει τη διαδικασία. Αμέσως μετά μετάνιωσε. Δεν έχει ξεχάσει τις φωνές των αντρών έξω από την καλύβα την πρώτη νύχτα του γάμου της.
“Είπα στον εαυτό μου ας το δεχθώ και ας ζήσω όπως κάθε άλλη γυναίκα”
Η Chemoyo είχε δύο τοκετούς που παραλίγο να της κοστίσουν τη ζωή. Στη δεύτερη γέννα, η επισιοτομή που της έκανε η τοπική μαία χωρίς φάρμακα και με μεγάλη απροσεξία, την άφησε χωρίς ουρήθρα και με μόνιμο πρόβλημα ακράτειας. Από τότε η Τσεμόγιο ζει απομονωμένη. Το πρόβλημά υγείας της δεν αντιμετωπίζεται από όλους με αβρότητα. Έτσι δεν μπορεί να παρευρεθεί σε καμία κοινωνική εκδήλωση για περισσότερο από δέκα λεπτά. Δεν πηγαίνει στην αγορά ούτε στην εκκλησία γιατί ντρέπεται. Στην τρίτη εγκυμοσύνη της, κατάφερε να κάνει ένα πανέμορφο αγόρι.
Τα κορίτσια αντιδρούν στην πρακτική και λύνουν το σκοινί. Τα τελευταία 4 χρόνια στο Tangulbei η πρακτική έχει μειωθεί περισσότερο από 20%. Οι γυναίκες μέσα από την ενημέρωση συνειδητοποιούν πως έχουν επιλογή και κάνουν τη δική τους μικρή επανάσταση. Συνεχίζουν το σχολείο και καταφέρνουν δύο πολύ σημαντικές νίκες. Μια για τον εαυτό τους και μια ενάντια στην κλειτοριδεκτομή. Η αλλαγή έχει ήδη ξεκινήσει, από τις μητέρες και τις δασκάλες της περιοχής.
“Αλλάζει. Πιστεύω σε 4-5 χρόνια από τώρα κανείς δεν θα μιλάει για αυτό… Κάποια κορίτσια μου έχουν προβλήματα. Τις κοροϊδεύουν. Αλλά στέκονται δυνατά. Χάρη στην παιδεία τους”
Η Catherine είναι ακτιβίστρια και διδάσκει εθελοντικά στο δημοτικό του Tangulbei το μάθημα κατά του ακρωτηριασμού και του πρόωρου γάμου. Το μάθημα είναι μέρος της εναλλακτικής διαδικασίας ενηλικίωσης που προτείνει η ActionAid. Τα κορίτσια που συμμετέχουν μαθαίνουν για τα δικαιώματά τους ως παιδιά, για τις επιπτώσεις της κλειτοριδεκτομής, πώς να αντιμετωπίζουν βίαιες συμπεριφορές κ.α. Μόλις ολοκληρώσουν το σχολείο, αποφασίζουν εκείνες αν είναι έτοιμες να παντρευτούν ή αν θα συνεχίσουν τις σπουδές τους.
Η αγάπη της Catherine για τα κορίτσια της έχει στοιχίσει. O σύζυγός της δεν συμφωνούσε με το μάθημα και τις αντιλήψεις της και την παράτησε. Δέχεται συχνά επιθέσεις από τους γηραιότερους της περιοχής αφού «διαφθείρει τα παιδιά με ξενόφερτες κουλτούρες» και έτσι πάντα επιστρέφει σπίτι πριν βραδιάσει. Δεν φοβάται, το έχει ξεπεράσει.
Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν είναι λιγότερο βίαιες απέναντι στις γυναίκες από εκείνη των νομάδων Ποκότ. Στον δυτικό μας κόσμο συχνά η γυναίκα βιώνει αλλά και επιβάλει στον εαυτό της την βία για να ανταπεξέλθει έτσι στις απαιτήσεις και τα στερεότυπα της ζωής της.
Η γυναίκα για την ActionAid δεν χωρά σε στερεότυπα, διεκδικεί τη ζωή που ονειρεύεται και αντιστέκεται σε κάθε μορφή βίας. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τη Γυναίκα, το ντοκιμαντέρ Excision προβάλλεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο OΠERA ODEON (Ακαδημίας 57) στις 13 Μαρτίου στις 20.00. Ξεκινά το παγκόσμιο ταξίδι του από την Ελλάδα για να μεταφέρει παντού το μήνυμα της αλλαγής στην αδικία του ακρωτηριασμού. Σε αυτή τη γιορτή, μοιράσου τις ιστορίες των κοριτσιών, έλα με τους φίλους σου στην προβολή του Excision και γίνε μέρος της λύσης!