Έπειτα από περισσότερα από έξι χρόνια πολέμου στη Συρία, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να είναι εκτοπισμένοι στην Τουρκία, την Ιορδανία, τον Λίβανο και το Ιράκ. Επιπλέον, εκτιμάται ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί στη Συρία, ενώ οι ανθρωπιστικές ανάγκες είναι μεγάλες και η γενική πρόσβαση σε φροντίδα υγείας παραμένει επισφαλής. Σύμφωνα με υπολογισμούς του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών, υπάρχουν ακόμη 13,5 εκατομμύρια άνθρωποι που χρήζουν βοήθειας στη Συρία, στην πλειοψηφία τους γυναίκες και παιδιά. Περισσότεροι από 6,3 εκατομμύρια άνθρωποι είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι, ενώ πάνω από 4,9 εκατομμύρια άνθρωποι που χρήζουν βοήθειας ζουν σε πολιορκημένες ή δυσπρόσιτες περιοχές.
Επιπλέον, καθώς οι γειτονικές χώρες σφραγίζουν τα σύνορά τους και οι συνοριακές πολιτικές περιορίζουν δραστικά τις δυνατότητες των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στη Συρία ή τις γειτονικές χώρες, η Συρία μετατρέπεται σε μια υπαίθρια φυλακή για τους ευάλωτους ανθρώπους που παραμένουν εγκλωβισμένοι στη χώρα.
Η κατάσταση στη Συρία μετά από εξίμισι χρόνια πολέμου
Στα τέλη του 2016, η κυβέρνηση της Συρίας και οι σύμμαχοί της, αφότου κατέλαβαν το ανατολικό Χαλέπι, συνένωσαν μεγάλο μέρος των εδαφικών κερδών τους στον βορρά και τον νότο, απώθησαν το Ισλαμικό Κράτος ανατολικά και υπέγραψαν συμφωνίες με ένοπλες ομάδες της αντιπολίτευσης που είναι διασκορπισμένες σε θύλακες σε διάφορα σημεία της χώρας. Τον Μάιο του 2017, η Τουρκία, το Ιράν και η Ρωσία υπέγραψαν μια συμφωνία αποκλιμάκωσης που αφορά τέσσερις περιοχές: τις επαρχίες Daraa και Quneitra, το βόρειο τμήμα της επαρχίας Homs, την ανατολική Ghouta και την επαρχία Idlib. Η συμφωνία εξαιρεί ορισμένες οργανώσεις, που περιλαμβάνουν την οργάνωση Hay’at Tahrir al Sham, γνωστή στο παρελθόν ως Jabhat al Nusra, και το Ισλαμικό Κράτος. Η διαδικασία αποκλιμάκωσης είναι σε εξέλιξη στις νοτιοδυτικές επαρχίες Daraa και Quneitra, όπου έχει ήδη αναπτυχθεί η ρωσική στρατονομία προκειμένου να παρακολουθήσει την εφαρμογή της εκεχειρίας. Ωστόσο, η εφαρμογή της συμφωνίας είναι πιο δύσκολη στα προάστια της Δαμασκού στην ανατολική Ghouta, στο βόρειο τμήμα της επαρχίας Homs και στην επαρχία Idlib, όπου συνεχίζονται σε κάποιο βαθμό οι συγκρούσεις.
Έπειτα από εξίμισι χρόνια συνεχιζόμενου πολέμου, κλειστών συνόρων, ελλιπούς ανθρωπιστικής βοήθειας και ανεπαρκών υπηρεσιών υγείας, η κατάσταση της δημόσιας υγείας στη χώρα είναι επισφαλής. Βασικές υποδομές όπως τα συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης συχνά δεν λειτουργούν. Υπάρχει περιορισμένη πρόσβαση σε φροντίδα υγείας, ενώ οι συστηματικοί εμβολιασμοί των παιδιών είναι πολύ περιορισμένοι και τα περισσότερα παιδιά κάτω των 5 ετών δεν έχουν εμβολιαστεί ποτέ. Πολλές οικογένειες έχουν χάσει αγαπημένα πρόσωπα εξαιτίας του πολέμου και καθώς η ζωή τους κινδυνεύει ακόμη, υπάρχουν σημαντικές ανάγκες ψυχικής υγείας. Τα δημόσια νοσοκομεία αρχίζουν σιγά-σιγά να ανακάμπτουν, όμως σε πολλά μέρη έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές εξαιτίας του πολέμου. Σε ολόκληρη τη Συρία και ιδίως στο βόρειο τμήμα της υπάρχει σοβαρή έλλειψη ιατρικού προσωπικού.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της οργάνωσης Γιατροί για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (PHR), υπολογίζεται ότι 15.000 γιατροί έχουν εγκαταλείψει τη χώρα – σχεδόν οι μισοί από τους γιατρούς που βρίσκονταν στη Συρία πριν από τον πόλεμο – με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να μην έχουν πρόσβαση στη φροντίδα υγείας που χρειάζονται. Αν συνυπολογιστούν οι γιατροί που έχουν σκοτωθεί στη διάρκεια του πολέμου, η έλλειψη ιατρικού προσωπικού γίνεται ακόμη σοβαρότερη.
Επιπλέον, διάφορες δομές υγείας βομβαρδίζονται κατ’ επανάληψη από αέρος ή εδάφους, κάτι που συνιστά παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, το οποίο προστατεύει τις δομές υγείας, το ιατρικό προσωπικό και τους ασθενείς από επιθέσεις, στοχευμένες ή τυφλές.
Το 2016, 32 ιατρικές δομές που υποστηρίζονταν από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα βομβαρδίστηκαν από αέρος ή εδάφους σε 71 επιθέσεις στη Συρία ενώ το 2015, καταγράφηκαν 94 επιθέσεις σε 63 νοσοκομεία και κλινικές που υποστηρίζονταν από την οργάνωση.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απευθύνουν έκκληση στα εμπόλεμα μέρη να επιτρέψουν τη διακομιδή όσων χρήζουν ιατρικής βοήθειας σε περιοχές όπου μπορούν να λάβουν την περίθαλψη που χρειάζονται και να επιτρέψουν στο ιατρικό προσωπικό να προσεγγίσει τους ανθρώπους αυτούς, διασφαλίζοντας την προστασία των ασθενών, του ιατρικού προσωπικού και των ιατρικών δομών.
Συγκεκριμένα, η οργάνωση ζητά από τις γειτονικές χώρες να επιτρέψουν τη διασυνοριακή διακομιδή των σοβαρά ασθενών και τραυματιών καθώς και τη δίοδο όσων αναζητούν καταφύγιο και προστασία στο πνεύμα του διεθνούς προσφυγικού δικαίου.
Οι δραστηριότητες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Συρία
Από το 2011, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστηρίζουν έναν αυξανόμενο αριθμό ιατρικών δομών σε ορισμένες από τις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο από τον πόλεμο, καθώς και σε περιοχές όπου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν έχουν άμεση πρόσβαση.
Παρά τους περιορισμούς εξαιτίας της απουσίας άδειας δραστηριοποίησης της οργάνωσης στη χώρα αλλά και τους περιορισμούς για λόγους ασφαλείας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνεχίζουν να υποστηρίζουν 73 δομές υγείας σε όλη τη Συρία, σε περιοχές όπου δεν μπορούν να έχουν άμεση παρουσία, υλοποιώντας προγράμματα τακτικής υποστήριξης ιατρικών δομών, από μικρά αγροτικά κέντρα υγείας μέχρι μεγάλα νοσοκομεία σε αστικές περιοχές.
Οι υποστηριζόμενες δομές είναι διάσπαρτες σε μεγάλο μέρος της χώρας στις επαρχίες Χαλεπίου, Δαμασκού, Idlib, Hama, Homs και Daraa. Τα προγράμματα αυτά έχουν αναπτυχθεί σε στενή συνεργασία με συριακά ιατρικά δίκτυα και περιλαμβάνουν: δωρεές βασικών φαρμάκων, ιατρικού εξοπλισμού, ιατρικού υλικού και ειδών πρώτης ανάγκης, εκπαίδευση εξ αποστάσεως και πρόσωπο με πρόσωπο, παροχή συμβουλευτικής σε τεχνικά και ιατρικά θέματα, υπηρεσίες ασθενοφόρων καθώς και κάλυψη των εξόδων λειτουργίας και μισθοδοσίας των δομών. Η υποστήριξη των Γιατρών Χωρίς Σύνορα προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε δομής και τις δυνατότητες υποστήριξής τους και από άλλες οργανώσεις. Κατά συνέπεια, κάποιες δομές βασίζονται αποκλειστικά στην υποστήριξη των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, ενώ άλλες λαμβάνουν μερική υποστήριξη από άλλες οργανώσεις ή υπηρεσίες, διεθνείς ή τοπικές.
Το πρώτο εξάμηνο του 2017, αυτές οι υποστηριζόμενες δομές πραγματοποίησαν περισσότερες από 1,5 εκατομμύριο συνεδρίες σε εξωτερικά ιατρεία, περισσότερες από 55.000 εισαγωγές ασθενών για νοσηλεία, περισσότερες από 30.000 χειρουργικές επεμβάσεις και περισσότερες από 150.000 συνεδρίες επειγόντων περιστατικών.
Επιπλέον, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν τέσσερις δομές υγείας και τρεις ομάδες κινητών μονάδων στη Συρία. Στο Atmeh στη βορειοδυτική Συρία, κοντά στο συνοριακό πέρασμα Bab al Hawa, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν ένα χειρουργικό νοσοκομείο για την αντιμετώπιση εγκαυμάτων με χειρουργικές επεμβάσεις, δερματικά μοσχεύματα, επιδέσεις και φυσικοθεραπεία. Η δομή αντιμετωπίζει επίσης επείγοντα περιστατικά και παρέχει υποστήριξη ψυχικής υγείας και φροντίδα υγείας σε εξωτερικά ιατρεία.
Στην επαρχία Azaz, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν ένα νοσοκομείο 34 κλινών (νοσοκομείο Al Salamah) που προσφέρει μια μεγάλη γκάμα υπηρεσιών, όπως χειρουργική φροντίδα, μαιευτικές υπηρεσίες, τμήμα για επείγοντα περιστατικά και πρόσθετες υπηρεσίες υποστήριξης (φαρμακείο, εργαστήριο, ακτινολογικό τμήμα κλπ.). Από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 2017, στο νοσοκομείο Al Salamah αντιμετωπίστηκαν 13.679 επείγοντα περιστατικά, πραγματοποιήθηκαν 24.791 συνεδρίες σε εξωτερικά ιατρεία, εμβολιάστηκαν 2.352 παιδιά στο πλαίσιο του Διευρυμένου Προγράμματος Ανοσοποίησης και πραγματοποιήθηκαν 396 τοκετοί.
Παράλληλα, πάνω από 26.000 παιδιά και γυναίκες από 15 έως 45 ετών εμβολιάστηκαν το πρώτο εξάμηνο του έτους στο πλαίσιο του Διευρυμένου Προγράμματος Ανοσοποίησης σε τρεις περιοχές της επαρχίας Χαλεπίου. Επιπλέον, την ίδια περίοδο, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εμβολίασαν συνολικά 44.000 παιδιά ηλικίας από 6 εβδομάδων έως 59 μηνών στο δυτικό και το βόρειο Χαλέπι.
Ακόμη, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν κινητές μονάδες και κέντρα υγείας, ενώ πραγματοποιούν δραστηριότητες του Διευρυμένου Προγράμματος Ανοσοποίησης και προληπτικό έλεγχο για υποσιτισμό σε διάφορα σημεία σε όλη τη χώρα.